"Koniec Piłsudzkiego"

Informację o jego stanie zdrowia podano oficjalnie po uroczystościach Święta Niepodległości 11 listopada 1934. Podczas uroczystości Piłsudski zasłabł, w związku z czym skrócono część oficjalną. Konsylium lekarskie postanowiło sprowadzić do Polski z Wiednia prof. Karela Weckenbacha. Przyleciał on do Warszawy wiosną 1935 samolotem pilotowanym przez Jerzego Bajana. Stwierdził chorobę nowotworową, a Józefowi Piłsudskiemu pozostawił jedynie kilka tygodni życia. Józef Piłsudski zmarł na raka wątroby (są materiały mówiące o raku żołądka z przerzutem do wątroby) w Belwederze 12 maja 1935 (w 9. rocznicę zamachu stanu), o godzinie 20.45. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją jedności narodowej. Ogłoszona została żałoba narodowa. Osobny artykuł: Pogrzeb Józefa Piłsudskiego. 13 maja 1935 roku zostały wyjęte z ciała mózg i serce. Mózg był badany przez naukowców w Wilnie – po ich zakończeniu wydano w ograniczonym nakładzie podsumowującą pierwszy etap tych prac publikację (Mózg Józefa Piłsudskiego)[41][42][43]. 17 maja została odprawiona msza żałobna, celebrowana przez kardynała Aleksandra Kakowskiego. Ciało marszałka złożono w krypcie św. Leonarda na Wawelu. Przez pewien czas trwały jednak spory pomiędzy władzami duchownymi a świeckimi dotyczące miejsca spoczynku Piłsudskiego. W 1936 serce Piłsudskiego zostało złożone w grobie jego matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie. W mauzoleum Matka i Serce Syna w Wilnie na czarnej granitowej płycie nagrobnej zgodnie z wolą zmarłego wykuto cytaty z Wacława (u góry) i Beniowskiego (u dołu) Juliusza Słowackiego: u góry: Ty wiesz, że dumni nieszczęściem nie mogą Za innych śladem iść tą samą drogą. u dołu: Kto mogąc wybrać, wybrał zamiast domu Gniazdo na skałach orła, niechaj umie Spać, gdy źrenice czerwone od gromu I słychać jęk szatanów w sosen szumie. Tak żyłem. między nimi: Matka i Serce Syna[44]. Za życia Piłsudski rozważał, kto przejmie po nim rolę przywódcy. Nie zauważał jednak w swoim otoczeniu godnego następcy, obawiał się także zachowania najwyższych dowódców wojskowych po swoim odejściu. Zgodnie z tymi obawami po jego śmierci rozpoczęła się rywalizacja pomiędzy grupą wojskowych skupionych wokół Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych Edwarda Rydza-Śmigłego a stronnictwem pałacowym, któremu przewodził prezydent Ignacy Mościcki. Żaden z nich nie posiadał jednak odpowiednich cech osobowościowych, ażeby zdominować scenę polityczną w takim stopniu, w jakim uczynił to Piłsudski[45].


back